قدس آنلاین - محمدرضا عارف معاون اول رئیس جمهور در دولت هشتم که پیش از آن هم در پست های اجرایی قرار داشت، هم اکنون رئیس فراکسیون امید مجلس شورای اسلامی است. وی خاطراتی از دیدارهایش با آیت الله طبسی قبل و بعد از دوران مسئولیتش دارد و ایشان را فردی فراجناحی معرفی می کند. متن کامل این مصاحبه به شرح زیر است:
با توجه به اینکه آیت‌الله واعظ سال‌ها بر آستان قدس مدیریت داشتند و آنجا را از نظر فیزیکی بسیار گسترش داده و کارهای زیادی انجام دادند، ویژگی‌های مدیریتی ایشان بر آستان چگونه بود؟
آقای طبسی چهرۀ شاخص و شناخته‌شده‌ای بودند. ایشان در مبارزات قبل از انقلاب به‌عنوان یکی از روحانیون همراه امام و پایبند نهضت نقش داشتند، بعد از انقلاب هم که شناخته‌شده‌تر بوده و در صحنه‌های مختلف حضور داشتند.
به نظر من در کنار ویژگی‌های عام رهبران نهضت می‌توان سعۀصدر و تدبیری که مرحوم آیت‌الله طبسی در امور داشت را به‌عنوان ویژگی برجستۀ ایشان مطرح کرد که در زمانی که تولیت آستان را پذیرفتند این ویژگی خودش را نشان داد. شاید مهم‌ترین کاری که ایشان در دستور کار خود قرار داد، سامان‌دهی آستان قدس رضوی بود که من در این بخش سامان‌دهی فرهنگی را در اولویت می‌گذارم.
در کنار سامان‌دهی فرهنگی به خصوص با توجه به منابعی که در اختیار آستان بود، سامان‌دهی موقوفات در جهت امور فرهنگی و تولیدی قابل ذکر است.
آیا نگاه اقتصادی بر فعالیت‌های آستان وجود داشت؟
به نظر من نگاه صرفاً اقتصادی وجود نداشت، اقدامات آستان در زمینۀ اقتصادی در راستای تقویت تولید داخلی و اشتغال‌زایی بود.
از سوی دیگر سامان‌دهی فیزیکی اطراف حرم مطرح بود که حرم با چالش‌ها و مشکلات جدی روبه‌رو بود. همه قبول داشتند که به‌عنوان یک ضرورت فضای اطراف و حرم مطهر هشتمین امام معصوم باید سامان‌دهی شود، زیرا حرم امام رضا (علیه‌السلام) را با اماکن مقدس دیگر مقایسه می‌کردند. افرادی که به اماکن مقدس به خصوص مکه و مدینه سفر می‌کردند، توسعۀ فیزیکی این اماکن را با حرم امام رضا (علیه‌السلام) مقایسه می‌کردند.
با توجه به اینکه در جریان مدیریت ایشان بر آستان بودید، توجه ایشان به محرومیت و محرومیت‌زدایی به‌ویژه در استان خراسان چگونه بود؟
من گزارش دقیقی ندارم، به‌طورکلی فکر می‌کنم جزو برنامه‌هایشان بود. آستان در زمان مدیریت ایشان دنبال نگاه اقتصادی صِرف نبود، بلکه اولویت آستان گسترش تولید و اشتغال‌زایی برای اقشار آسیب‌پذیر بود که می‌توان آن را در راستای محرومیت‌زدایی تفسیر کرد.
سهم آستان قدس در محصولات کشاورزی و در مهار قیمت‌ها در استان سهم بی‌بدیلی بود. می‌دانید که آستان در محصولات کشاورزی با افزایش بهره‌وری عموماً حرف اول را می‌زد یا الگو بود؛ مثلاً زمانی که به‌صورت جدی بحث خودکفایی گندم را دنبال می‌کردیم، آستان قدس جزو نهادهای پیشتازی بود که تولید گندم در هکتار را بسیار خوب افزایش داد، فکر کنم از ۸۰۰ کیلو به ۱۵۰۰-۱۴۰۰ کیلو افزایش داد. ایشان در این زمینه‌ها نگاه علمی داشتند.
در بازدید سه، چهارساعته که از یک مزرعۀ نمونۀ گاوداری و تولید شیر در مشهد داشتم، انصافاً رعایت همۀ ویژگی‌ها، شرایط علمی و تخصصی برای افزایش بهره‌وری و کارایی در این مزرعه حس می‌شد که بیانگر نگاه علمی ایشان حتی در ادارۀ بخش‌های تولیدی و کشاورزی بود.
چه چالش‌هایی در مسیر توسعۀ حرم امام رضا (علیه‌السلام) وجود داشت؟
آیت‌الله طبسی انصافاً تلاش زیادی برای توسعۀ حرم رضوی انجام دادند. ایشان با چالش‌های جدی روبه‌رو بودند؛ طبیعتاً افرادی که منافعی داشتند با اجرای این طرح بزرگ با مسائل و مشکلاتی روبه‌رو می‌شدند. ایشان با سعۀصدر در مجموع مسائل را به‌خوبی مدیریت و سامان‌دهی کرد و سازمان‌دهی فیزیکی وضعیت قابل قبولی پیدا کرد. البته به نظر می‌رسد هنوز باید کار ادامه پیدا کند.
شما توسعۀ فرهنگی را یکی از دستاوردهای دوران مدیریتی آقای طبسی بر آستان رضوی خواندید. دقیقاً آقای طبسی در راستای توسعۀ فرهنگی آستان رضوی چه اقداماتی انجام دادند؟
توسعۀ فرهنگی که مدنظر بنده بود فراتر از توسعۀ فیزیکی آستان بود. ایشان در سطح ملی اقدامات مهمی را برای توسعۀ فرهنگی انجام دادند. به‌هرحال آستان قدس در کشور موقوفات زیادی ازجمله کتابخانه‌های مختلفی دارد که ایشان با نگاه فرهنگی به‌خوبی موقوفات را با جهت‌گیری فرهنگی سامان‌دهی کردند.
در دوران اصلاحات که شما معاون اول رئیس‌جمهور بودید نحوۀ تعامل آقای طبسی به‌عنوان تولیت آستان با مسئولان دولت شما در استان چگونه بود؟
بعد از انقلاب با ایشان ارتباط -البته نه خیلی نزدیک- داشتم، به ایشان ارادت داشتم و در سفر به مشهد سعی می‌کردم حتماً ملاقاتی با ایشان داشته باشم.
در ۸ سال دولت اصلاحات سعۀصدر خوبی از ایشان دیدیم. نگاه ویژه‌ای که ایشان به جریانات سیاسی داشت، علی‌رغم اینکه ایشان را منسوب به جریانی می‌کردند، بنده شخصاً این موضوع را قبول نداشتم؛ به خصوص بعد از روی کار آمدن دولت اصلاحات انصافاً نگاه ویژه و خوبی به خصوص به نمایندگان دولت در استان داشت. ایشان رابطۀ بسیار نزدیکی با استانداران ما داشت و در استان به‌عنوان یک مشاور عالی برای دولت کار کرده و به دولت کمک می‌کردند. هماهنگی و همراهی خوبی در اجرای برنامه‌های دولت در استان داشتند.
در سفرهایم به مشهد عموماً با ایشان رایزنی‌ها و مشورت‌هایی داشتم، واقعاً رهنمودهای ایشان کمک کار ما بود. هروقت با ایشان مشورت می‌کردم، نگاه عمیق و درازمدتی که حتی به مسائل سیاسی و عمومی کشور داشتند برایم بسیار مفید و ارزشمند بود.
در استان خراسان اگر دولت در جایی مشکلی داشت ایشان کمک می‌کردند برای حل مشکل؛ دولت هم سعی می‌کرد خواسته‌های آستان قدس را برآورده کند. آستان قدس طلب دیرینه‌ای از دولت در زمانی که در سازمان مدیریت بودم، داشت و سعی کردم به این مسئله رسیدگی کنم و میزان بدهی را شفاف و مشخص کنم.
آیا این بدهی دولت به آستان پرداخت شد؟
سال ۸۰ این بدهی تا حدود زیادی پرداخت شد و آستان هم بسیار تشکر کرد.
عملکرد ایشان در مجمع تشخیص مصلحت نظام چگونه بود؟
در مجمع تشخیص مصلحت افتخار همکاری با ایشان را داشتیم. ایشان کم‌حرف بودند، اما مسائل را بسیار عمیق درک و اظهارنظر می‌کردند و در ایجاد فضای صمیمی که همیشه در مجمع حاکم بود، نقش کلیدی داشتند و چهرۀ مؤثر و برجسته‌ای بودند.
آیا نگاه ایشان به انقلاب طی سال‌های بعد تغییر کرد؟
قدر انقلاب را می‌دانستند، چون از شروع نهضت در خدمت امام (ره) بودند. ایشان دارای دیدگاه عمیقی روی مسائل کلان کشور بودند که بیانگر دغدغه‌های ایشان روی ارزش‌ها و انقلاب بود، طبیعتاً کسانی که از یاران امام (ره) بودند مهم‌ترین دغدغه‌شان استقرار جمهوری اسلامی و حاکمیت ارزش‌هاست، مسائل نظام و ارزش‌ها در اولویتشان قرار داشت و همواره در این مسیر حرکت و تلاش می‌کردند.
قبل از انقلاب شناختی از ایشان نداشتید؟
ایشان همشهری ما بودند، ریشۀ یزدی داشتند و در جوانی به همشهری‌هایمان تعصب داشتیم. علاقۀ خاصی به ایشان داشتم، اما قبل از انقلاب ارتباط نزدیکی با ایشان نداشتم. ارتباط ما از طریق دانشجویان یزدی بود که از نزدیکان ایشان بودند.
از ایشان در اوایل انقلاب شناختی دارید؟
بعد از انقلاب با ایشان آشنا شدم. البته با آیت‌الله طبسی در اوایل انقلاب ارتباط کاری نداشتم، پس از حضور در دولت و به خصوص در مجمع تشخیص، از سال ۷۶ به بعد با ایشان ارتباط کاری پیدا کردم.
در قبل از انقلاب با کدام‌یک از علما و مبارزان انقلابی مشهدی رفاقت و همراهی داشتند؟
تقریباً همۀ روحانیون مبارز با مرحوم آقای صدوقی ارتباط داشتند و ما هم جزو جوان‌های نزدیک آیت‌الله صدوقی و به طور طبیعی با همۀ این طیف روحانیون و روحانیت مبارز در ارتباط بودیم.
مبارزات انقلابی ایشان در مشهد بود و جزو ۵-۴ نفری بودند که جوانان و دانشجویان یزدی مقیم مشهد با آن‌ها ارتباط داشتند. آیت‌الله خامنه‌ای هم یکی از پایگاه‌های اصلی دانشجویان در مشهد بودند. بیشتر ارتباط ما با آقای هاشمی‌نژاد بود و ایشان را برای سخنرانی به یزد می‌بردیم.
آقای دکتر با توجه به اینکه ایشان عضو مجمع بوده و شما هم در مجمع حضور داشتید، مواضع و اقدامات ایشان در مواقع حساس انقلاب مانند دوران جنگ و اتفاقات کشور در زمان بنی‌صدر و ... را چطور می‌دیدید؟
ایشان جزو رهبران نهضت بودند و با چنین نگاهی موضع‌گیری می‌کردند و در همۀ مقاطع بعد از انقلاب از یاران نزدیک امام و مقام معظم رهبری بودند.
آیا مرحوم طبسی در تصمیم‌گیری‌های حساسی که در مجمع مطرح می‌شد شرکت داشتند؟
بله. ایشان کم‌حرف بودند. نظرات ایشان از یک طرف کارشناسی بود، از طرفی هم طبیعتاً با توجه به منافع درازمدت کشور موضع‌گیری می‌کردند.
مواضع انقلابی ایشان در مجمع تشخیص مصلحت نظام چگونه بود؟
بسیار خوب بود. همیشه از ایشان موضع منطقی در چارچوب ارزش‌ها می‌دیدم.
رابطۀ ایشان قبل و بعد از انقلاب با مقام معظم رهبری و امام خمینی چگونه بود؟
ایشان در مشهد قبل از انقلاب همیشه همراه و دوست مقام معظم رهبری بودند و جزو روحانیون پیشتاز در مشهد بودند. ما در تهران درس می‌خواندیم و با انقلابیون در مشهد از طریق دانشجویان ارتباط داشتیم. اصرار و تلاش می‌کردیم با روحانیونی که نزدیک امام هستند تعامل و همفکری داشته و کار کنیم. ما در تهران بودیم، دوستانی در مشهد داشتیم. در هر شهرستانی تعدادی از بچه‌ها بودند، عده‌ای در شیراز و اصفهان بودند، با هم ارتباط داشتیم و طبیعتاً به روحانیونی که همراه امام بودند وصل می‌شدیم که آقای واعظ هم جزو این گروه بود. بعد از انقلاب هم نگاه ایشان به امام و اعتقادی که به امام داشتند مشخص است، بعد هم که همراه مقام معظم رهبری بودند.
رابطۀ ایشان با مقام معظم رهبری چگونه بود؟
تا آنجایی که من اطلاع دارم بهترین رابطه را با مقام معظم رهبری داشتند و نگاه ایشان به مقام معظم رهبری به‌عنوان ولی امر بود.
مهم‌ترین وجوه شخصیتی آیت‌الله طبسی که موجب شد تولیت آستان به ایشان داده شود چه بود؟
ویژگی‌هایی که در یاران امام وجود داشت و آن‌ها را مورد عنایت و اعتماد مردم قرار می‌داد، در ایشان هم وجود داشت.
نکته‌ای که می‌خواهم روی آن پافشاری و تأکید کنم، سعۀصدر و تدبیر ایشان است در کنار ویژگی‌های دیگری که داشتند، واقعاً اهل تفاهم و صمیمیت بودند و دقت می‌کردند که این ویژگی بروز و ظهور پیدا کند.
با وزرای دورۀ اول دولت آقای خاتمی روابطی صمیمی داشتند. در دور دوم روابط بسیار حسنه شد. معمولاً وزرایی که خدمت ایشان می‌رفتند، تعامل می‌کردند و واقعاً در مسائل خراسان کمک می‌کردند. آن زمان خراسان بسیار بزرگ بود، مسائل خاص خودش را داشت و ایشان بسیار همراهی می‌کردند که دولت بتواند در استان خراسان برنامه‌هایش را اجرایی کند.
آقای دکتر شما گفتید هر زمان برای زیارت به مشهد می‌رفتید با ایشان دیداری داشتید. خاطرۀ خاصی از این دیدارها دارید؟
اولاً ایشان لطف خاصی به من داشت که نمی‌خواهم این حرف‌ها را بزنم، ولی فقط اشاره می‌کنم که معمولاً صحبت‌ها را با این جمله شروع می‌کرد که اگر همۀ مسئولین اجرایی مثل تو فکر می‌کردند و نگاه فراجناحی داشتند، کشور چه می‌شد. معمولاً با هم در مورد ضرورت عملکرد فراجناحی مسئولان کشور صحبت می‌کردیم. قبل از انتخابات مجلس شورای اسلامی خدمتشان رسیدم، بر لزوم نگاه فراجناحی مسئولان و توجه به ارزش‌های اسلامی تأکید داشتند. وجود برخی اختلاف‌نظر را نفی نمی‌کنیم. با فرض رعایت منافع ملی و توجه به ارزش‌ها، اختلاف‌نظر می‌تواند خوب باشد و این نکاتی بود که ایشان به آن بسیار توجه می‌کرد. من ایشان را یک فرد ارزشی به مفهوم واقعی می‌دانم. ایشان را به مفهوم واقعی انقلابی، ارزشی و آرمانی می‌دانم و به نظر من هیچ زمانی از این ویژگی و خصلتشان عدول نکردند.
مواضع سیاسی ایشان در مواقع حساس چگونه بود؟
آیت‌الله طبسی همیشه مواضع شفاف، روشن و اعتدالی داشتند. در طول سال‌های انقلاب که با ایشان بودم این مواضع را حس می‌کردم و به نظر من اصرار داشتند این مواضع را داشته باشند.
آیا مواضع ایشان نسبت به ابتدای انقلاب تغییری کرده بود؟
انسان به طور طبیعی تغییر می‌کند، منتها تغییرات مثبت. به نظرم تغییرات ایشان بیانگر دغدغه‌مندتر شدن ایشان نسبت به ارزش‌ها، انقلاب، استمرار انقلاب و حاکمیت ارزش‌ها بود. در حدی نیستم بخواهم در مورد این بزرگ حرفی بزنم. چهرۀ شناخته‌شده‌ای بوده و هستند. خدمات ایشان به انقلاب و آستان قدس حتماً ماندگار هست و ان‌شاءالله خداوند ایشان را با اولیای خودش محشور کند و دوستان ما در آستان قدس بتوانند مسیر ایشان را ادامه دهند و طبیعتاً اصلاح کنند. می‌شود با کارهای بیشتری از آستان در جهت ارتقای فرهنگی کشور حتی در بحث‌های اقتصادی و تولیدی کمک گرفته شود.
* این مطلب در ویژه نامه «یار صادق انقلاب» به چاپ رسیده که به مناسبت نخستین سالگرد ارتحال آیت الله واعظ طبسی توسط روزنامه قدس منتشر شده است.
*جهت دریافت ویژه نامه اینجا کلیک کنید
نظر شما